Πάρης Κρυωνάς

 

Είναι εκπληκτικό πώς το ζοφερό όραμα του 1984 έρχεται και επανέρχεται στο προσκήνιο: από τα χρόνια των απολυταρχικών κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης έως τις στρατοκρατικές δικτατορίες σε χώρες της Δύσης και του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, και κυρίως σήμερα, στην εποχή του θρησκευτικού φανατισμού, της παγκοσμιοποίησης και του Διαδικτύου, με τη συνεχιζόμενη συζήτηση περί ψευδών ειδήσεων και των μαζικών ηλεκτρονικών παρακολουθήσεων από κυβερνήσεις αλλά και μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες, το δυστοπικό μυθιστόρημα που ο Όργουελ συνέγραψε το 1948 (αντιστρέφοντας τα δύο τελευταία ψηφία στον τίτλο του βιβλίου) καταδεικνύεται στις μέρες μας πιο επίκαιρο από ποτέ.

«Το τέλος του κομμουνισμού ήταν το λυκόφως των κοινωνικών και πολιτικών μας δικαιωμάτων: σηματοδότησε ταυτόχρονα το τέλος της δημοκρατίας· η εποχή μας σήμερα δεν είναι μόνο μετα-κομμουνιστική, αλλά και μετα-δημοκρατική. Σήμερα είμαστε μάρτυρες της εγκαθίδρυσης του δημοκρατικού ολοκληρωτισμού ή, αν προτιμάτε, της εγκαθίδρυσης της ολοκληρωτικής δημοκρατίας.» (Αλεξάντρ Ζινόβιεφ)

«Η μεταδημοκρατία είναι, μέσες άκρες, η δημοκρατία που ζούμε σήμερα: αυτό που ζούμε… διατηρεί την εμφάνιση της αντιπροσωπευτικής και φιλελεύθερης δημοκρατίας, αλλά η δημοκρατία δεν είναι παρά το είδωλό της. Ζούμε με μια εικόνα ενός κόσμου που πιστεύουμε ότι εξακολουθεί να είναι ο πραγματικός κόσμος… Η τυπική δημοκρατία αντικαθιστά έτσι την πραγματική δημοκρατία. Οι πολιτικές διαιρέσεις και τα δημοκρατικά εγχειρήματα ξεθωριάζουν, ο Τύπος που διακηρύσσει ότι είναι ακόμα ελεύθερος γίνεται όλο και πιο μιμητικός και υπακούει στις οικονομικές λογικές. Διακηρύσσεται ότι ο νόμος είναι υπεράνω όλων αλλά δεν γίνεται σεβαστός· κηρύσσονται πόλεμοι με ψευδή κίνητρα. “Οι βιομηχανικοί και χρηματοοικονομικοί όμιλοι ιδιοκτήτες  τηλεοπτικών, ραδιοφωνικών σταθμών και εφημερίδων χρησιμοποιούν τα μέσα ενημέρωσης για να προωθήσουν την πραγματικότητα που θέλουν. Η αντιεξουσία των μέσων ενημέρωσης έχει εξαφανιστεί.”» (Ματιέ Μπωμιέ)

«Όπως έλεγε ο μεγάλος φιλόσοφος Μάρτιν Μπούμπερ, “ολόκληρη η ζωή είναι ένας διάλογος πρόσωπο με πρόσωπο”. Από τη στιγμή που αυτός ο διάλογος έχει αφανιστεί, καθώς το πρόσωπο έχει δώσει τη θέση του στην οθόνη, οι δυνατότητες του σύγχρονου ανθρώπου για εξέγερση και ελπίδα διαρκώς συρρικνώνονται… Ο κίνδυνος παραμονεύει πάντα στην ομοιογενοποίηση, την οποία υποθάλπει το επιχείρημα «όλοι ίδιοι είναι». Αυτή η ομοιογενοποίηση είναι η αρχή και η ολοκλήρωση του φασιστικού μοντέλου, το οποίο ακόμα και σήμερα εν σπέρματι καραδοκεί ως σάρκα από τη σάρκα και αίμα από το αίμα της ολοκληρωτικής δημοκρατίας. Αυτή η ολοκληρωτική δημοκρατία είναι που εκτρέφει και την απολίτικη στάση, τη νέκρωση του ανθρώπου ως πολιτικού και κοινωνικού όντος.» (Στέφανος Ροζάνης).

Τζορτζ Όργουελ, 1984 - Ο Μεγάλος Αδελφός, εκδ. Κάκτος

Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, παρακολουθώντας συνεχώς τους πάντες και τα πάντα μέσα από αμέτρητες διαδραστικές τηλεοθόνες, ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στις πράξεις και τις συνειδήσεις. Όλα προσαρμόζονται στη μία και μοναδική αλήθεια, αυτή που πρεσβεύει το Κόμμα, ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου προσωποποίηση είναι ο Μεγάλος Αδελφός. Όλα, ακόμα και το παρελθόν: όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.

Το έγκλημα της σκέψης είναι θανάσιμο αμάρτημα. Γι' αυτό πρέπει να εξαλειφθεί οτιδήποτε οδηγεί στη διάπραξή του: ελευθερία, γλώσσα, ανθρώπινα αισθήματα. Και όποιος υποπέσει σε έγκλημα σκέψης, πρέπει να οδηγηθεί στο θάνατο αναμορφωμένος: θα πεθάνει αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό.

Όταν ο Όργουελ έγραφε το βιβλίο του, το 1984 ήταν μέλλον. Σήμερα είναι παρελθόν. Αλλά, μετά από το έργο αυτό, το πραγματικό 1984 θα είναι πάντα μια χρονιά του μέλλοντος, η πρώτη του ζοφερού μιλένιουμ που απειλεί την ανθρώπινη ιστορία. 

Ένα από τα μεγαλύτερα βιβλία του εικοστού αιώνα, το "1984" διαβάστηκε σαν μανιφέστο και θαυμάστηκε σαν προφητεία. Η εφιαλτική του αλήθεια για το κράτος της θανατερής τρομοκρατίας απέχει μόλις ένα βήμα από το να γίνει πραγματικότητα: ήδη ο Μεγάλος Αδελφός μάς βλέπει.